“Mijn schaakboeken” door Nathanaël Spaan

door Nathanaël Spaan, 13 mei 2021


Eerste boek



Het boek "Jeugdschaak" van Berry Withuis was het eerste boek waar ik mee aan de slag ging. Het boek bestaat uit drie delen: opleiding tot Pionnen-, Toren- en Koningsdiploma. Tegenwoordig gaat de jeugd aan de slag met het betere stappenplan en zijn met de stappen diploma's te halen waar je je hele kamer mee kunt behangen. De stappenmethode is natuurlijk veel beter uitgewerkt, hoewel "Jeugdschaak" ook wel zijn charmes had. Zo was er meer oog voor verhalen en werden hele partijen besproken.

De schrijver van het boek was een interessante persoonlijkheid. Een geharde communist die werkte als journalist voor het blad der proletariërs, de Waarheid. Voor de jeugdigen onder ons, het communisme is een dictatuur waar het individu zich dient te onderwerpen aan de commune, de gemeenschap. Vandaag de dag leven we in een dictatuur waar de 'gezondheid' centraal staat. Weer eens wat anders. De dochter van Berry Withuis heeft faam gemaakt als schrijfster. Zo heeft ze onder andere een biografie over koningin Juliana geschreven, en later ook over haar vader. Dit boek getiteld 'Raadsel Vader' is leuk om te lezen en in een passage komen de schakers in een goed daglicht te staan. Na de inval in Hongarije in 1954 door de Warschaupactlanden werd er in Nederland een ware klopjacht op communisten gehouden. Door het bestuur van schaakclub VAS werd Berry uit het eerste team gezet. VAS was tussen 1948 en 1965 twaalf keer kampioen geweest, een sterke club dus. En nu komt het, de overige spelers van het team weigerden zonder Berry te spelen. Het bestuur trok derhalve de maatregel in en bood zijn ontslag aan.

Beste boek



Wel het beste boek dat ik ben tegen gekomen. Kotov legt helder uit hoe een grootmeester op een wetenschappelijke wijze te werk gaat. Het gebruik van de begrippen analyse en synthese is daar een mooi voorbeeld van. De meeste ontwerpen in de mechanica bestaan uit afzonderlijke delen. Willen we het geheel begrijpen, dan dienen we deze te ontleden, in stukjes te bekijken: Analyse. Synthese is het samenvoegen van de verschillende onderdelen tot een geheel. Zo gaan we ook in het schaken te werk. Bij een stelling kijkt de grootmeester eerst naar de afzonderlijke delen, zoals open lijnen, de structuur van pionnen, de positie van de stukken, de ruimte, etc. om deze daarna samen te voegen en tot een dynamisch oordeel te komen: synthese.

Een ander belangrijke tak van wetenschap die in het moderne schaken een plaats heeft ingenomen is de psychologie. Zo citeert hij Aljechin: "One has to have a knowledge of human nature and the opponent's psychology for the purpose of the chess struggle. In earlier times the struggle was conducted only by means of the pieces. We on the other hand struggle (or at least try to struggle) with our opponent, our enemy, with his will-power, his nerves, his individual characteristics and last but least with his vanity."

Kotov eindigt het boek daarom ook met een belangrijke tip: ken Uzelve! Dit aforisme stond ook als inscriptie boven de tempel van Apollo in Delphi.

Huidig werkboek



Om nog een beetje scherp te blijven dezer dagen werk ik uit dit boek met een heleboel puzzeltjes. Het zijn geen extreme studies waar alle stukken willekeurig op het bord staan, de problemen zijn goed oplosbaar voor de clubspeler. Deze is bijvoorbeeld grappig: een studie van


A. A. Troitski uit 1897. Wit speelt en wint.

Het stokje geef ik niet door maar gooi het hoog in de lucht. Voor wie nog enkele interessante boeken te bespreken heeft kan het stokje opvangen. Een leuk initiatief, maar na dertig afleveringen zijn er al behoorlijk wat boeken de revue gepasseerd. Genoeg om een goed boek te kiezen.