Analyse: Pionneneindspel

door Paul Batenburg & zijn schaakcomputer, 23 februari 2020


Voor één keer een analyse op onze website. Tussen alle wedstrijdverslagen in. Afgelopen vrijdag speelden Michael Fung en ik een spannende partij die eindigde met een interessant pionneneindspel. Tijdens de partij en analyse achteraf hebben we een aantal zaken overzien. Met hulp van een schaakcomputer is dat snel en eenvoudig te zien, maar tijdens de partij, en zelfs tijdens de analyse achteraf, dacht ik toch echt dat ik het goed remise zat te houden. Achteraf blijkt dat ik een paar keer door het oog van de naald ben gekropen.

Voordat ik het pionneneindspel laat zien, eerst een paar stellingen uit de partij (of bijna de partij) waarbij jullie zelf de remise cq winst kunnen zoeken.


1) Zwart speelt en maakt remise


2) Wit speelt en wint


3) Wit speelt en wint


4) Wit speelt en wint


5) Wit speelt en wint

En dan nu de partij. We komen in de partij op het moment dat zwart zojuist Dd4 heeft gespeeld en mat op b2 dreigt. Michael ging hier bewust op in omdat hij een afwikkeling naar pionneneindspel had voorzien dat er goed voor hem uitzag. Eerlijk gezegd kneep ik hem hier wel een beetje.


36.De7xg7+
wit gaat voor het pionneneindspel. Het ziet er goed uit want de witte koning kan gemakkelijk de zwarte pionnen op damevleugel veroveren en promoveert daarna met zijn b-pion. Zwart kan proberen zijn eigen b6-pion te verdedigen of op plundertocht gaan op de koningsvleugel...
36...Dd4xg7 37.Tb7xg7+ Kh7xg7 38.Kb1–a2 Kg7-f6 39.Ka2-a3 Kf6-e5 40.Ka3xa4


40...Ke5-d4
Zwart moet kiezen.
40...Ke5-d6? is een verloren pionneneindspel 41.Ka4-b5 Kd6-c7 42.h2-h4 Kc7-b7 43.f3-f4 Kb7-c7

44.Kb5-a6 Kc7-c6 45.b2-b4 en wit wint
Beter is 40...Kf4 gevolgd door h4 en zwart promoveert zelfs eerder dan wit. Zwart maakt gemakkelijk remise: 40...Ke5-f4 41.Ka4-b5 h5-h4 42.Kb5xb6 h4-h3

43.g2xh3 Kf4xf3 44.b2-b4 f5-f4 45.b4-b5 Kf3-g2 46.Kb6-c5 f4-f3 47.b5-b6 f3-f2 48.b6-b7 f2-f1D 49.b7-b8D Df1–f5+ en remise.

De zet die ik speel kan nog wel, maar het is een beetje om.
41.Ka4-b5 h5-h4 42.Kb5xb6 Kd4-e3 43.b2-b4


1) zwart speelt en maakt remise

43...Ke3-f2?
Na deze zet staat wit gewonnen. Al was dat moeilijk te voorzien. Mijn computer ziet dat binnen een seconde. Ik zag het zelfs niet in de analyse na de partij.
43...h4-h3! Was de enige juiste zet. Ik heb er wel over getwijfeld, maar uiteraard niet gezien dat Kf2 verloor. 44.g2xh3 Ke3xf3 45.b4-b5 Kf3-g2 46.Kb6-c5 f5-f4 47.b5-b6 f4-f3 48.b6-b7 f3-f2 49.b7-b8D f2-f1D 50.Db8-g3+ Kg2-h1

en dit is remise.

In de partij haalt wit een dame en ondertussen eet zwart pionnen en brengt zijn h-pion naar h2.
44.b4-b5 Kf2xg2 45.Kb6-c5 Kg2xh2 46.b5-b6 h4-h3 47.b6-b7 Kh2-g2 48.b7-b8D h3-h2 49.Db8-b2+ Kg2-g1 50.Db2-c1+ Kg1–g2 51.Dc1–d2+ Kg2-g1 52.Dd2-e1+ Kg1–g2 53.De1–e2+ Kg2-g1 54.De2-e1+ Kg1–g2 55.De1–d2+ Kg2-g1 56.Dd2-g5+ Kg1–f2


2) Wit speelt en wint

57.Dg5-h4+
wit gaat de verkeerde kant op, maar hij krijgt straks een tweede kans. 57.Dg5-h6! is de winnende zet want zwart kan eenvoudig pion g6 veroveren en wint eenvoudig: 57...Kf2-g2 58.Dh6xg6+ Kg2-f2 (58...Kg2xf3 59.Dg6-c6+ en wit speelt zijn dame naar h1 en wint eenvoudig.) 59.Dg6-h6 Kf2-g2 60.f3-f4! h2-h1D 61.Dh6xh1+ Kg2xh1 62.Kc5-d5 Kh1–g2 63.Kd5-e5 wit wint.
57...Kf2-g2 58.Dh4-g5+
na 58...Kf2 was ik bang voor 59 Dh6! Zoals we net gezien hebben terecht.
58...Kg2xf3
maar ook hier kan wit winnen!


3) Wit speelt en wint

59.Dg5xg6?
59.Dg5-d2! is de winnende zet want valt de h-pion aan en als zwart dame haalt dan is hij haar meteen kwijt 59...h2-h1D 60.Dd2-d5+ Kf3-g3 61.Dd5xh1 en wit wint. En na 59...Kg3 volgt 60.Dd5 en zwart kan nog steeds niet promoveren. De witte koning komt erbij en de zwarte pionnen worden veroverd. Bijvoorbeeld 60...f4 61 Dh1 Kd4 enzovoorts.
59...Kf3-f2
Nu is het remise.
60.Dg6-h6 Kf2-g2 61.Dh6-g5+ Kg2-f2 62.Dg5-f4+ Kf2-g2


Het is remise. Zonder zwarte pion op f5 is het ook remise. De witte koning staat net iets te ver weg.
Toch is het maar nipt remise. Zou bijvoorbeeld de witte koning één stapje dichterbij staan dan is het wel gewonnen! Diagram & oplossing zie onderaan. En zou de zwarte pion op f6 staan in plaats op f5 dan staat wit ook gewonnen! Zie diagram & oplossing onderaan.
63.Df4-d2+ Kg2-g1 64.Dd2-d1+ Kg1–g2 65.Dd1–d2+ Kg2-g1 66.Dd2-g5+ Kg1–f2 67.Dg5-f4+ Kf2-g2 68.Df4-g5+
en ik claimde remise wegens 68...Kf2 en 3x dezelfde stelling ½–½

Hier de twee laatste oplossingen:


4) Wit speelt en wint

Deze stelling is dus niet voorgekomen in de partij. In de partij stond de zwarte pion op f5 in plaats van f6. Met de pion op f5 kan wit geen schaak geven op g4 (of het kost hem zijn dame en de partij). Maar in deze stelling kan het dus wel en wint het eenvoudig:
1.Dg4+ Kf2 2.Dh3 Kg1 3.Dg3+ Kh1 4.Df2!
zonder zwarte f-pion zou dit pat zijn.
4...f5 5.Df1 mat


5) Wit speelt en wint

Dit is de partijstelling maar dan met witte koning op d4 in plaats van c5. Slechts één stapje dichterbij dus. Maar dit wint wel!
1.Dg5+ Kf2 2.Dxf5+ Kg2 3.Ke3
en nu komt de witte koning dichterbij om mat te forceren.
3...h1D 4.Dg4+ Kh2 (of 4...Kf1 5.De2+ Kg1 6.Df2 mat) 5.Kf2 en zwart gaat mat.

Alles bij elkaar een leuk eindspel om te spelen en te analyseren!