Het gaat niet om de punten maar om het spel. Toch?

door Bas Muntslag, 4 april 2022


Allereerst een beetje historie over het Elo-puntensysteem. Het systeem is bedacht door Árpád Élő en wordt al ruim 50 jaar gebruikt door Fide om de relatieve sterkte van spelers te registreren. Er zit een statistisch model achter. Dat is ook logisch omdat wij als schakers weten dat hoe groot het ELO-rating verschil ook moge zijn, er een kans is op een verrassende uitslag. Dat onvoorspelbare maakt het schaken ook interessant. Meneer Élő was er dan ook faliekant op tegen dat er toernooien zouden worden georganiseerd waarbij de hoogte van ELO-rating bepalend zou zijn of je wel of niet zou mogen meedoen. Het leuke is immers dat iedereen van iedereen kan winnen.

De wens van Árpád Élő is niet uitgekomen. Sterker nog...

Tegenwoordig zijn de ELO-ratingpunten uitgegroeid tot uiterst kostbare schaakvaluta. Zo speelt meneer Liren speelt momenteel een vierkamp waarin hij twaalf partijtjes speelt tegen drie landgenoten zodat zijn rating hoog genoeg is zodat hij kan meedoen aan het WK-kandidatentoernooi (https://www.chess.com/news/view/ding-liren-world-number-two-candidates).

In het weekend van 26/27 maart reisden ook zes clubgenoten naar het verre Alkmaar op zoek naar die ongrijpbare ELO-punten. Er werd daar in 3 groepen gespeeld: Groep C voor de schakers die graag een rating boven de 1600 zouden willen hebben. Groep B voor schakers die al een rating boven de 1600 hebben, maar graag een rating boven de 1900 zouden willen hebben. En groep A voor de gelukkigen die tot bovenaan de ratingpikorde zijn gestegen.

Mees en ik speelden in groep B. Yorn, Brian, Bent en Jungbin in groep C. De kids hadden een huisje geregeld en overleefden zonder ouderlijk toezicht. Al een prestatie op zich!

In de eerste ronde moest ik tegen Mees. Dat was een tegenvaller, want op clubniveau zouden we daar qua ratingpunten niets mee opschieten. Wat de een wint, dat verliest de ander toch? Nou, dat zit in de praktijk anders. De meeste schakers zijn oude mannen (waaronder ondergetekende). Oude mannen worden met de jaren steeds minder goed in schaken. Er zijn ook kinderen die schaken. Die worden steeds beter. Dat betekent dat de oude mannen steeds ratingpunten verliezen aan de kinderen. Dat is nu eenmaal de natuur, maar dat vinden ze toch niet leuk. Verliezen van een kind is op zich al erg genoeg. De oude mannen zijn toen gaan klagen bij de KNSB. De KNSB heeft daar een typisch Nederlandse oplossing op verzonnen. Als een oude man tegen een kind speelt, verliest of wint (in het onwaarschijnlijke geval dat hij wint) hij maar de helft van de punten als wanneer hij tegen een volwassene zou spelen. Huh??? Ja, dat was mijn reactie ook.

Nu had ik het onwaarschijnlijke geluk dat ik nog van Mees kon winnen. Maar in plaats dat ik daar bonus ELO-punten voor kreeg, kreeg ik zelfs maar de helft van de punten. Mees daarentegen verloor gewoon de reguliere hoeveelheid ELO-punten. Dus op clubniveau waren we gewoon bestolen!

Verlies door tijdnood in de volgende ronde kostte mij 18 ELO-punten. De laatste twee potjes won ik van twee mannen die op rating nog net in groep B mochten meedoen. Waarbij ik nog de mazzel had dat de laatste jongen net jarig was geweest, anders had de KNSB gevonden dat ik maar recht had op de helft van de ELO-punten. Nettoresultaat van het weekend: een half ELO-punt verloren.

In deze stelling:


speelde ik mijn laatste zet van het toernooi (oplossing onderaan). Een leuk zetje, waardoor ik toch kan zeggen dat het niet om de punten gaat maar om het spel.

Mees heeft overigens beter geboerd en kon ondanks een slechte start dit weekend 4 zuurverdiende ELO-punten bijschrijven.

De echte succesverhalen waren in groep C te vinden.

Na een stroeve start haalde Jungbin in de laatste twee ronden de volle buit binnen. Hij schreef het volgende verslag:

“Ik begon met goede moed aan dit toernooi. Ik dacht dat ik de C-groep makkelijk kon winnen, maar dat bleek helaas niet zo te zijn. Ik verloor de eerste dag alle partijen door domme fouten en blunders. Ik zag ze gewoon niet en had een off-day op de slechtst mogelijke timing. De tweede dag ging het al beter en ik had dus alles gewonnen. Uiteindelijk ben ik in de C-groep geëindigd met 2 uit 5. Ik had de laatste ronde ook tegen een blinde man gespeeld. Dat was een hele bijzondere ervaring. Ik had niet gedacht dat hij goed zou kunnen spelen maar, het bleek toch een hele goede speler te zijn.”

Brian haalde 3½ uit 5 waarbij hij ook nog twee kinderen (een beperkte hoeveelheid) ELO-punten afhandig wist te maken.

Bent speelde ook een goed toernooi en eindigde op 2½ uit 5.

De grote winnaar was Yorn. Hij werd gedeeld vierde met 4 uit 5. Zijn geldprijs heeft hij helaas niet meegekregen omdat Taxi Muntslag eerder moest vertrekken. Sorry Yorn. Maar hij schrijft dat hij volgend jaar weer meedoet:

“Voor mij was het ASK mijn eerste toernooi ooit. Het beviel me goed. Er werd serieus geschaakt, maar in de ruimte naast de speelhal kon je ook gewoon analyseren of een vriendschappelijk partijtje spelen. Dit zorgde voor een relaxte sfeer tijdens het toernooi. Het was een gezellig weekend en ik denk dat ik mezelf zeker komende jaren terug zie komen in Alkmaar!”

Wil je meer weten over het ratingsysteem en waarom Glicko-rating die Lichess en chess.com gebruiken veel beter zijn dan het achterhaalde ELO-systeem van FIDE en KNSB. Luister dan naar de volgende podcast: https://www.perpetualchesspod.com/new-blog/2021/10/26/episode-249-dr-mark-glickman. Ben Johnsons podcast is sowieso een aanrader voor degenen die hem nog niet kennen.

Ik speelde overigens g3 en mijn tegenstander gaf op.

De eindstand in groep B: klik hier
De eindstand in groep C: klik hier